تعریف

بارداری به دوره ای که در آن یک زن، یک جنین را با خود حمل می کند، گفته می شود. در بسیاری از موارد، جنین در داخل رحم رشد می یابد.
بارداری حدود 40 هفته یا 9 ماه طول می کشد که زمان آن از آخرین سیکل قاعدگی (LMP) تا زمان تولد کودک محاسبه می شود. بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم می شود که وقایع مهم در هر سه ماهه به شرح زیر می باشند:

سه ماهه اول(هفته 1 تا هفته 12)
وقایعی که منجر به بارداری می شود با لقاح شروع می شود، که در آن اسپرم وارد تخمک می شود. زایگوت (تخمک بارور شده) از طریق لوله فالوپ وارد رحم می شود و در آنجا در دیواره رحم ، لانه گزینی می کند. زایگوت از مجموعه ای از سلول ها ایجاد می شود که از ترکیب اسپرم و تخمک ایجاد شده اند. این سلول ها جنین و جفت را ایجاد می کنند. جفت مواد غذایی و اکسیژن مورد نیاز جنین را تهیه می کند.





سه ماهه دوم(هفته 13 تا 28)
در هفته 16 وگاهی اوقات از هفته 12، جنسیت جنین مشخص می گردد. بافت عضلانی، استخوان و پوست در این زمان تشکیل شده اند.
  • در هفته 20، مادر ممکن است حرکت جنین را احساس کند.
  • در هفته 24 ، اثر انگشت دست و پا تشکیل شده اند وجنین به طور منظم به خواب می رود و بیدار می شود.
  • مطابق تحقیقات جدید، میزان بقا برای نوزادانی که در هفته 28 متولد می شوند، 92% می باشد، اگر چه نوزادانی که در این سن متولد می شوند احتمال بالاتری دارند که دچار عوارض جدی در سلامتشان بشوند که شامل مشکلات تنفسی و قلبی می باشد.


سه ماهه سوم(هفته 29 تا هفته 40)
  • در هفته 32 استخوان ها نرم می باشند و تقریبآ به طور کامل شکل گرفته و چشم ها می تواند باز و بسته شوند.
  • شیر خواری که قبل از هفته 37 به دنیا  بیاید ، نارس یا پره ترم نامیده می شوند. این کودکان در معرض خطر بالای مشکلاتی از قبیل اختلالات تکاملی ، مشکلات بینایی و شنوایی و فلج مغزی قرار دارند.
  • شیر خوارانی که  بین هفته 37 و 38 بارداری متولد می شوند ، به عنوان ترم زودرس (Early term) شناخته می شوند. این کودکان خطرات سلامتی بیشتری نسبت به شیر خواران ترم کامل (Full term) دارند.
  • شیر خوارانی که در هفته 39 یا 40 بارداری به دنیا می آیند ترم کامل (Full term) گفته می شوند. شیر خواران فول ترم، سلامتی بهتری نسبت به شیر خوارانی دارند که زودتر به دنیا آمده اند.
بنابراین اگر مادر و کودک هر دو سالم باشند، بهتر است زمان وضع حمل هفته 39 و بعد از آن باشد تا ریه ها، مغز و کبد شیر خوار کاملا تکامل یابد.
  • شیرخوار انی که هفته 42  و بعد از آن به دنیا بیایند به عنوان پست ترم (Post term) شناخته می شوند.

 
 
تعریف

علایم

نشانه اولیه حاملگی، از دست دادن یک دوره قاعدگی یا دو یا بیشتر از دوره های پشت هم می باشد. اما خیلی از زنان، نشانه های دیگر بارداری را قبل از توجه به یک دوره قاعدگی از دست رفته تجربه می نمایند.
یک پریود از دست رفته همیشه به معنای آن نیست که زنی باردار می باشد. نامنظمی های قاعدگی شایع می باشد و علت های مختلفی دارد که شامل خوردن قرص های ضد بارداری، اختلالاتی از قبیل دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات غذا خوردن، ورزش زیاد و داروهای خاص می باشد . زنانی که یک قاعدگی را از دست می دهند حتما باید با یک پزشک یا ماما مشورت کنند که آیا باردار می باشند یا علت دیگری دارد.
علایم بارداری در بین افراد مختلف، متفاوت می باشند . یک زن می تواند، تمام علایم، بعضی از آنها یا هیچ کدام از این علایم را داشته باشد. بعضی از نشانه های زودرس بارداری عبارتند از :
  • خونریزی مختصر: یک مطالعه نشان داده است 25% زنان باردار، خونریزی مختصر یا لکه بینی را تجربه می کنند،که رنگ آن از خونریزی قاعدگی روشن تر می باشد. این اتفاق در زمان لانه گزینی تخمک بارور شده (حدود 6 تا 12 روز بعد از لقاح) ایجاد می شود اما در هفته اول بارداری شایع است.
  • پستان ها یا نوک پستان های حساس و متورم: زنان ممکن است 1تا 2 هفته بعد از لقاح به این علامت توجه کنند. تغییرات هورمونی منجر به دردناکی پستان ها می شود. پستان ها پرتر یا سنگین تر احساس می شوند.
  • خستگی: بسیاری از زنان احساس خستگی بیشتری در اوایل بارداری دارند،که علت آن ترشح هورمون پروژسترون در دوران بارداری می باشد، که این هورمون برای ادامه بارداری و رشد غدد تولید کننده شیر در پستان ها ضروری می باشد. به علاوه در هنگام بارداری بدن خون بیشتری را جهت برآورده کردن مواد غذایی به جنین،پمپ میکند. زنان ممکن از است  1 هفته بعد از لقاح احساس خستگی را داشته باشند.
  • سردرد: افزایش ناگهانی هورمون ها طی بارداری می تواند باعث ایجاد سردرد در اوایل بارداری شود.
  • تهوع یا استفراغ: این علایم ممکن است 2 تا 8 هفته بعد از لقاح ایجاد شده و می تواند در تمام مدت بارداری وجود داشته باشد. معمولا به این علایم "بیماری صبحگاهی" گفته می شوند ولی در واقع می توانند در تمام مدت روز وجود داشته باشند.
13.jpg
 
  • هوس های غذایی یا گریز از غذاها: هوس به یک غذای خاص و یا برعکس نفرت از یک غذا، هر دو در طول بارداری شایع می باشند.این دو حالت ممکن است در تمام طول بارداری وجود داشته باشند یا تنها مدت محدودی طول بکشند.
  • نوسانات خلق: تغییرات هورمونی در طول بارداری اغلب منجر به تغییرات خلقی واضحی می گردند. این حالات ممکن است تنها چند هفته بعد از لقاح ایجاد شوند.
  • ادرار کردن مکرر: احساس نیاز به تخلیه مکرر ادرار اغلب در کل دوره بارداری شایع می باشد.
  • بسیاری از علایم بالا ممکن است ، نشانه یک اختلال دیگر نیز باشند و همیشه معنای حاملگی را نمی دهند. زنان اگر احساس کردند که حامله هستند حتمآ باید به پزشک یا ماما مراجعه کنند.

عوارض

 
عوارض شایع دوران بارداری
بعضی از زنان در طی دوران بارداری دچار مشکلاتی در سلامتشان می شوند.  این عوارض، سلامت مادر، جنین یا هر دو را مختل می کنند. حتی زنانی که قبل از بارداری سالم بوده اند ممکن است دچار این عوارض بشوند. این عوارض یک حاملگی را تبدیل به حاملگی پرخطر می نمایند. داشتن مراقببت های دوران بارداری زود هنگام و منظم، خطر این عوارض را با تشخیص، درمان و مدیریت آنها، قبل از آنکه تبدیل به موارد جدی شوند، کاهش می دهند.
بعضی از شایع ترین عوارض دوران بارداری موارد زیر می باشند:
  • فشار خون بالا
  • دیابت بارداری
  • پره اکلامپسی
  • زایمان پیش از موقع
  • از دست دادن جنین
 
فشار خون بالا
فشار خون بالا یا هایپر تانسیون، وقتی ایجاد می شود که شریان ها که وظیفه انتقال خون از قلب به ارگان ها را دارند، تنگ می شوند. این حالت باعث افزایش فشار در شریان ها می گردد. در حاملگی، این اختلال منجر به مشکل شدن انتقال خون به جفت می شود که جفت وظیفه تامین مواد غذایی و اکسیژن برای جنین را دارد. جریان خون کاهش یافته، می تواند منجر به کاهش رشد جنین بشود و همچنین مادر را در معرض خطر بالاتر زایمان زودرس و پره اکلامپسی قرار دهد.
زنانی که قبل از باردارای نیز فشار خون بالا دارند، باید در سراسر بارداریشان داروها را تحت نظارت پزشک ادامه بدهند. فشار خون بالایی که در هنگام بارداری ایجاد شود، فشار خون بالای بارداری نامیده می شود. به صورت تیپیک، فشار خون بالای بارداری طی نیمه دوم بارداری، ایجاد شده و بعد از زایمان نیز ادامه می یابد.{رجوع به بخش فشار خون بالا}
 
 دیابت بارداری
دیابت بارداری در زنانی ایجاد می شود که قبل از دوران بارداری دیابت ندارند ولی طی این دوران دچار دیابت می گردند. به صورت طبیعی، بدن انسان قسمت هایی از مواد غذایی را به صورت قند یا گلوکز تبدیل می کند.گلوکز منبع اصلی انرژی در بدن می باشد. برای اینکه گلوکز از داخل خون به داخل سلول های بدن وارد شود، احتیاج به هورمون انسولین می باشد. در دیابت بارداری تغییرات هورمونی دوران بارداری باعث می شوند که بدن یا انسولین کافی تولید نکند یا به صورت طبیعی از این انسولین استفاده نکند. در نتیجه گلوکز در داخل خون تجمع می یابد که باعث دیابت می گردد. در طی زمان ، این گلوکز بالا در خون باعث مشکلات جدی در سلامت می شود مانند بیماری قلبی، مشکلات بینایی و بیماری کلیوی.
 مدیریت دیابت بارداری ، با دنبال کردن برنامه درمانی پزشک: بهترین شیوه جلوگیری یا کاهش عوارض دیابت بارداری می باشد. اگر این اختلال کنترل نشود، می تواند منجر به فشار خون بالای ناشی از پره اکلامپسی و همچنین تولید یک شیرخوار درشت شود که باعث افزایش انجام زایمان با سزارین و عوارض ناشی از آن می گردد.{رجوع به بخش دیابت}
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یک اختلال جدی پزشکی در طی بارداری می باشد که می تواند منجر به زایمان زودرس بگردد. علت آن نامشخص می باشد، اما بعضی از زنان در معرض خطر بالایی جهت این اختلال می باشند.
فاکتورهای خطر عبارتند از :
  • حاملگی اول
  • پره اکلامپسی در حاملگی قبل
  • بعضی از بیماریها که از قبل وجود داشته باشند مانند: فشار خون بالا، دیابت، بیماری های کلیوی و بیماری لوپوس
  • داشتن سن 35 سال به بالا
  • دوقلو یا چند قلویی
  • چاقی
 
زایمان پیش از موعد
زایمان پیش از موعد، قبل از هفته 37 بارداری اتفاق می افتد. هر شیر خواری که قبل از هفته 37 بارداری متولد شود، در معرض خطر بالایی از مشکلات سلامت قرار دارد، زیرا که در بسیاری از موارد اعضایی مانند ریه ها و مغز، رشدشان در هفته های آخر بارداری، کامل می شود.(هفته 39 تا 41)
بعضی از اختلالات، خطر زایمان زودرس را افزایش می دهند که شامل، عفونت ها، داشتن یک دهانه رحم کوتاه(به علل ناشناخته، در بعضی زنان دهانه رحم کوتاهتر از حالت نرمال می باشد.) یا داشتن سابقه تولد پیش از موقع در گذشته، می باشند. گاهی اوقات، زایمان پیش از موعد می تواند با کمک داروها آهسته یا متوقف بشود.
پروژسترون، هورمونی که به صورت طبیعی در دوران بارداری تولید می شود، ممکن است برای کمک به جلوگیری از زایمان زودرس استفاده شود.
 
از دست دادن بارداری یا سقط
سقط اصطلاحی است که برای از دست دادن بارداری به علل طبیعی، قبل از هفته20 بارداری، به کار برده می شود. علایم سقط می تواند شامل خونریزی یا لکه بینی از واژن، دردهای کرامپی یا مداوم، خارج شدن مایع یا بافت از واژن باشند.
اگرچه خونریزی از واژن، همیشه به معنای سقط نمی باشد، زنانی که این علامت را در هر زمانی از بارداری می بینند، باید با پزشک یا ماما مشورت کنند.
 
سایر عوارض
عوارض دیگر بارداری که شایع نمی باشند شامل موارد زیر هستند:
  • تهوع و استفراغ مداوم و شدید: اگرچه تهوع و استفراغ در طول دوران بارداری به ویژه سه ماهه اول بارداری، شایع می باشند، بعضی از زنان دچار شکل شدیدتر این علائم می شوند که می تواند تا سه ماهه سوم بارداری ادامه یابد.
این اختلال استفراغ شدید حاملگی یا gravidarum hyperemesis نامیده می شود و علت آن ناشناخته می باشد. زنان دچار این اختلال، دچار کاهش وزن، کاهش اشتها، دهیدراتاسیون و احساس غش کردن می شوند.
زنان درگیر احتیاج دارند که بستری شوند تا مایعات و مواد غذایی را دریافت نمایند. بعضی از این افراد، بعد از هفته 20 بارداری احساس بهبودی می یابند و برخی دیگر تا آخر بارداری دچار این مشکل هستند.
  • کم خونی فقر آهن: زنان باردار، احتیاج به آهن بیشتری از میزان معمول دارند. میزان بالاتر خون در دوران بارداری را تولید کنند. علایم این کم خونی، شامل احساس خستگی یا غش کردن، تنگی نفس و رنگ پریدگی می باشد.{رجوع به بخش کم خونی}

تشخیص

تشخیص حاملگی
اگر شخص یک یا دو دوره قاعدگی از دست رفته داشته باشد یا نشانه های اولیه بارداری را داشته باشد، باید حتمآ جهت احتمال بارداری بررسی شود. تست های بارداری خانگی، که بدون نسخه پزشک یا ماما فروخته می شوند ، با دقت بالایی می توانند حاملگی را مشخص کنند. اگر این تست مثبت باشد ، شخص باید به پزشک یا ماما مراجعه کند.
تست های بارداری خانگی، میزان هورمون گونادوتروپین کوریونیک انسانی یا HCG را در ادرار اندازه می گیرند. مقادیر کم این هورمون، حتی قبل از، از دست دادن یک پریود، وجود دارد و با ادامه بارداری، افزایش می یابد. در حال حاضر دقت این تست ها تا 97% می باشد.
 
مراقبت های دوران بارداری
داشتن یک بارداری سالم، یکی از بهترین روشهای یک زایمان سالم می باشد. مراقبت های بارداری زود و منظم، باعث افزایش شانس یک بارداری سالم می شود. این مراقبت ها، حتی قبل از شروع بارداری، با مراقبت های پیش از بارداری صورت می گیرد.
مراقبت های پیش از بارداری
  • ویزیت جهت مراقبت پیش از بارداری، باعث داشتن یک بارداری سالم و ایمن می شود.
  • زنان قبل از شروع بارداری، با انجام دادن موارد زیر، به داشتن یک بارداری سالم کمک می کنند:
  • افزایش مصرف روزانه اسید فولیک به حداقل 4 میلی گرم در روز
  • اطمینان از اینکه واکسیناسیون کامل انجام شده است.
  • کنترل کردن دیابت و سایر مسایل پزشکی
  • اجتناب از سیگارکشیدن، مصرف الکل و مصرف داروها
  • حفظ کردن وزن مناسب
  • اطلاع از تاریخچه پزشکی خانواده و همسر
  • درمان افسردگی یا اضطراب
 
مراقبت های دوران بارداری
زنانی که مشکوک به بارداری هستند، باید به پزشک یا ماما مراجعه کنند تا یک مراقبت دوران بارداری را آغاز نمایند. ویزیت های دوران بارداری شامل : معاینه فیزیکی، کنترل وزن و بررسی نمونه ادراری می باشد.
بر اساس مرحله بارداری، پزشک یا ماما ممکن است، آزمایشات خونی و آزمایشات تصویر برداری مانند سونوگرافی درخواست نماید. این ویزیت ها همچنین شامل، مشاوره درباره بهداشت مادر، نوزاد و هر سوالی درباره بارداری می باشد.
مراقبت پیش از بارداری و مراقبت دوران بارداری می تواند به جلوگیری از عوارض بارداری کمک کند و همچنین زنان را راجع به کار های مهمی که می توانند انجام دهند تا یک بارداری سالم داشته باشد، راهنمایی کند .
 
با مراقبت های دوران بارداری منظم ، زنان می توانند:
  • خطر عوارض بارداری را کاهش دهند. با رعایت یک رژیم غذایی سالم؛ انجام تمرینات ورزشی منظم که توسط پزشک یا ماما پیشنهاد می شوند؛ و اجتناب از برخورد با مواد زیان آور مانند سرب و تشعشعات می توانند خطر مشکلات دوران بارداری را کاهش داده و از سلامت جنین اطمینان یابند.کنترل کردن مشکلات موجود زنان مانند فشار خون بالا و دیابت برای جلوگیری از عوارض جدی مانند پره اکلامپسی، مهم است.

  • خطر بروز عوارض در شیر خوار را کاهش دهند. سیگار کشیدن و مصرف الکل در دوران بارداری، نشان داده شده است که باعث افزایش خطر سندرم ناگهانی شیرخوار می شوند. مصرف الکل همچنین می تواند خطر اختلالات الکل جنینی را افزایش دهد که شامل مشکلاتی از قبیل، مشخصه های صورتی غیر طبیعی ، داشتن یک سر کوچک، هماهنگی ضعیف، حافظه ضعیف، اختلالات هوشی، مشکلات قلبی،کلیوی و استخوان ها می باشد. مطابق با تحقیقات جدید، حتی مقادیر کم الکل در دوران بارداری می تواند منجربه این مشکلات و مسایل بلند مدت دیگر شود.
18.jpg
 
به علاوه مصرف 400 میکرو گرم اسید فولیک روزانه، خطر نقص لوله عصبی را تا 70% کاهش می دهد. بیشتر مولتی ویتامین های که در دوران بارداری تجویز می شوند این مقدار اسید فولیک را همراه با سایر ویتامین های لازم برای سلامت مادر و جنین دارند. اسید فولیک به غذاهایی مانند نان ها، ماکارونی و سایر غذاهای بر پایه غلات اضافه می شود.
  • این مراقبت ها کمک می کنند تا زنان ، از ایمن بودن داروهایی که مصرف می کنند ، مطمئن باشند. بعضی از داروها مانند داروهای آکنه، مکمل های غذایی و گیاهی برای مصرف در دوران بارداری ایمن نمی باشند.
از دست دادن بارداری بعد از هفته 20 بارداری را، مرده زایی می نامند. در حدود نیمی از موارد مرده زایی علت قابل تشخیصی ندارند. ولی اختلالات کروموزومی، مشکلات جفت، رشد جنین ضعیف ، بیماری های مزمن مادر و عفونت ها ، می توانند منجر به این اختلال شوند.{رجوع به بخش سقط و مرده زایی}
 
حاملگی پر خطر
حاملگی پر خطر یکی ازتهدیدها برای سلامت مادر یا جنین می باشد. بعضی از عوامل خطر، منجر به احتمال بالای عوارض در بارداری می شوند،که شامل موارد زیر می باشند:
  • مشکلات سلامت مادر: اختلالاتی که قبل از بارداری در زنان وجود دارند مانند فشار خون بالا، دیابت، افرادHIV مثبت
  • وزن بالا یا چاقی: چاقی باعث افزایش فشار خون بالا، پره اکلامپسی، دیابت بارداری، مرده زایی، اختلالات لوله عصبی و زایمان سزارین می شود. مشخص شده است که چاقی باعث افزایش خطر مشکلات قلبی در نوزاد می گردد.
  • دوقلویی یا چند قلویی: خطر بروز عوارض در زنانی که بیش از یک جنین دارند ( دوقلویی یا چند قلویی) بالاتر می باشد. عوارض شایع عبارتند از : پره اکلامپسی، زایمان زودرس و نوزادان نارس.
بیشتر از نصف تمام دوقلویی ها و 93% سه قلویی ها ، قبل از هفته 37 بارداری به دنیا می آیند.
  • سن پایین یا بالای مادر: بارداری در نوجوانان و زنان بالاتر از 35 سال ، خطر ابتلا به پره اکلامپسی و فشار خون بالای بارداری را افزایش می دهد.
تشخیص

درمان

زایمان
زایمان عبارت از پروسه ای می باشد که در طی آن جنین و جفت از رحم خارج می شوند. وضع حمل به دو صورت واژینال یا سزارین صورت می گیرد.
زایمان طبیعی در سه مرحله اتفاق می افتد و شروع آن در واقع از هفته ها قبل از وضع حمل کودک می باشد.
مرحله اول با اولین انقباضات رحمی آغاز شده تا زمانی که دهانه رحم به طور کامل باز شود( 10 سانتی متر ) ادامه می یابد، این مرحله به این معناست که دهانه رحم باز شده و آماده وضع حمل می باشد.
مرحله دوم ، مرحله فعال می باشد. این مرحله با باز شدن کامل دهانه رحم آغاز شده وتا خارج شدن کودک ادامه می یابد.
مرحله سوم یا مرحله جفتی باتولد بچه آغاز شده و تا پایان خارج شدن جفت ادامه می یابد.
 همانگونه که بارداری در بین زنان مختلف، متفاوت می باشد،  نشانه های زایمان و طول مدت آن در سه مرحله هم در بین زنان مختلف متفاوت می باشد. بعضی از نشانه ها که نشان دهنده نزدیک بودن زایمان است شامل موارد زیر می باشند:
  • سبک شدن : این اصطلاح "پایین افتادن"جنین یا حرکت آن به سمت پایین را شرح می دهد. البته تمام جنین ها قبل از تولد به سمت پایین نمی افتند. اصطلاح سبک شدن، نامش را از احساس سبکی یا راحتی که به دنبال حرکت جنین از بالا به سمت ناحیه لگنی اتفاق می افتد، گرفته است. این حرکت منجر به این می شود که بعضی از زنان راحت تر و عمیق تر نفس بکشند و سوزش سر دلشان بهبود یابد.
 افزایش ترشح واژینال، که به نام " نمایش" یا "SHOW" شناخته می شود. رنگ این ترشحات، شفاف، صورتی یا کمی خونی می باشد این حالت به علت، شروع باز شدن دهانه رحم ایجاد می شود و می تواند چند روز قبل از زایمان یا هنگام زایمان ایجاد گردد
اگر هر کدام از علایم زیر در هر کدام از مراحل بارداری دیده شود، به پزشک یا ماما مراجعه شود
  • انقباضات هر 10 دقیقه یا بیشتر
  • تغییر در رنگ ترشحات واژن
  • فشار لگنی
  • کمردرد مبهم
  • لکه بینی یا خونریزی واژینال
  • دردهای مداوم شکمی با یا بدون اسهال
 
سزارین
زایمان سزارین یک تکنیک جراحی می باشد که در آن جنین از طریق شکافی که در شکم و رحم ایجاد می شود خارج می شود. سزارین ممکن است در موارد زیر انجام بشود
  • در موارد چند قلویی
  • عوارضی در هنگام زایمان ایجاد شود که زایمان به صورت نرمال پیشرفت نکند: این حالت وقتی ایجاد می شود که دهانه رحم نتواند به صورت نرمال باز شود.
  • سلامت جنین در معرض خطر باشد: این حالت شامل اختلالات در بند ناف می باشد یا وقتی ضربان قلب جنین دچار اختلال می باشد.
  • جنین خیلی بزرگ باشد: زنان با دیابت بارداری، اگر قند خونشان به خوبی کنترل نشود، جنین رشد بالایی می کند و جهت زایمان واژینال دچار مشکل می شود که باید سزارین صورت گیرد.
  • پرزنتاسیون بریچ (breech) وجود داشته باشد: یعنی جنین برعکس در داخل رحم قرار دارد و پاها در ابتدا باید خارج شود.
  • عفونت مادر: از قبیلHIV یا هرپس: در این موارد سزارین به کاهش انتقال عفونت به کودک کمک می کند.
  • مسایل جفت: گاهی اوقات جفت خوب تشکیل نشده یا خوب کار نمی کند؛ یا در محل اشتباهی در رحم قرار دارد یا به صورت عمیق و سفتی به دیواره رحم چسبیده است. این مسایل ممکن است باعث مشکلاتی از جمله محرومیت جنین از اکسیژن و مواد مغذی و خونریزی واژینال می شوند.