غدد درون ريز

غدد اصلی درون‌ریز که هرکدام یک یا تعداد بیشتری هورمون تولید می‌کنند عبارتند از: هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید، غدد پاراتیروئید، سلول‌های جزیره‌ای پانکراس، غدد آدرنال، بیضه‌ها در مردان و تخمدان در زنان.  در هنگام بارداری، جفت به جز وظایف دیگرش مانند یک غده درون ریز عمل می‌کند.

تمام اعضایی که هورمون‌ها یا مواد شبیه هورمون تولید می‌کنند جز دستگاه درون ریز محسوب نمی‌شوند. برای مثال، کلیه‌ها هورمون رنین را برای کنترل فشار خون ترشح می‌کنند و هورمون اریتروپوئیتین را برای تحریک مغز استخوان جهت تولید خون ترشح می‌کنند. به علاوه دستگاه گوارش هورمون‌های مختلفی برای کنترل هضم غذا تولید می‌کند. بافت چربی نیز هورمون‌هایی برای تنظیم متابولیسم و اشتها تولید می‌کنند. همچنین کلمه "غده" نیز به این معنا نیست که این عضو جزیی از دستگاه درون‌ریز می‌باشد، برای مثال غدد پستانی موادی بجز هورمون ترشح می‌کنند.

غدد درون ريز

عملكرد غدد درون ريز

عمل اصلی غدد درون‌ریز، ترشح هورمون‌ها به طور مستقیم به داخل جریان خون می‌باشد. هورمون‌ها مواد شیمیایی می‌باشند که بر فعالیت یک قسمت دیگر بدن (عضو هدف) تأثیر می‌گذارند. هورمون‌ها به صورت یک پیام رسان عمل کرده و فعالیت‌های تمام بدن را کنترل و هماهنگ می‌کنند.
در هنگام رسیدن به عضو هدف، هورمون‌ها به یک رسپتور یا گیرنده متصل شده و مانند یک کلید برای یک قفل عمل می‌کنند. وقتی هورمون به رسپتور متصل شد باعث انتقال یک پیام شده که باعث ایجاد یک عمل خاص می‌شود. رسپتور‌های هورمون‌ها ممکن است در غشای سلول‌ها یا در هسته آنها باشد.
در نهایت، هورمون‌ها عملکرد تمام اعضا را کنترل می‌کنند و بر روی فرایند‌های پیچیده مانند رشد و تکامل، تولید مثل و ویژگی‌های جنسی تأثیر می‌گذارند. هورمون‌ها همچنین بر روی استفاده بدن از انرژی و ذخیره آن و کنترل حجم مایع و سطوح نمک و قند خون تأثیر می‌گذارند. مقادیر بسیار کوچکی از هورمون‌ها می‌توانند باعث ایجاد پاسخ‌های گسترده‌ای در بدن شوند.
اگرچه هورمون‌ها در سراسر بدن جریان پیدا می‌کنند، هر نوع از هورمون فقط بر روی بافت‌ها و اعضای خاصی اثر می‌گذارد. بعضی هورمون‌ها فقط بر روی یک یا دو عضو اثر می‌کنند در صورتیکه بقیه در تمام بدن اثر می‌گذارند. برای مثال هورمون تحریک کننده تیروئید در غده هیپوفیز تولید می‌شود و فقط بر روی غده تیروئید اثر می‌گذارد. در مقابل، هورمون‌های تیروئید، در غده تیروئید تولید شده و بر روی سلول‌های تمام بدن اثر می‌کنند و در اعمال مهمی مانند تنظیم رشد سلول‌ها، تنظیم ضربان قلب و سرعتی که سلول‌ها کالری می‌سوزانند، تأثیر می‌کنند. انسولین که از سلول‌های جزیره‌ای پانکراس ترشح می‌شوند بر روی متابولیسم گلوکز، پروتئین و چربی تمام بدن تأثیر می‌کنند.
عملکرد-غدد-درون-ریز-2.png

اکثر هورمون‌ها، پروتئین می‌باشند. بقیه آنها استروئید هستند که مواد چربی هستند که از کلسترول مشتق می‌شوند.
عملكرد غدد درون ريز

كنترل غدد درون ريز

برای کنترل عملکردهای غدد درون‌ریز، ترشح هر هورمون باید با اندازه‌های دقیق تنظیم گردد. بدن به صورت طبیعی احساس می‌کند هورمون‌ها چقدر مورد نیاز می‌باشند.
بسیاری از غدد درون ریز به وسیله واکنش متقابل هیپوتالاموس که در مغز قرار دارد و غده هیپوفیز که در قسمت پایه مغز قرار دارد، کنترل می‌شوند. این واکنش متقابل را محور هیپوتالاموس_هیپوفیز می‌گویند. هیپوتالاموس چندین هورمون ترشح می‌کنند که غده هیپوفیز را کنترل می‌کنند. غده هیپوفیز که گاهی غده ارباب (Master gland) نام دارد، نیز عملکرد بسیاری از هورمون‌های دیگر را کنترل می‌کند.
فاکتور‌های بسیار دیگری نیز عملکرد درون‌ریز را کنترل می‌کنند. برای مثال مکیدن نوک سینه مادرشیرده توسط کودک، باعث ترشح پرولاکتین واکسی توسین از غده هیپوفیز شده و شیر از پستان جاری می‌شود.
كنترل غدد درون ريز

اختلالات غدد درون ريز

اختلالات غدد درون‌ریز شامل افزایش یا کاهش زیاد ترشح هورمون‌ها می‌باشند. اختلالات ممکن است از مشکل درخود غده ایجاد شود یا به خاطر اشکال محور هیپوتالاموس_ هیپوفیز باشد که تحریک بیشتری یا کمتری ایجاد کند. گاهی اوقات تومورها نیز باعث افزایش ترشح هورمون‌ها یا تخریب بافت غدد طبیعی می‌شوند. گاهی اوقات دستگاه ایمنی بدن به یک غده درون ریز حمله کرده و تولید هورمون را کاهش می‌دهد (اختلالات خود ایمنی).

بيماري هاي مرتبط