پوست بزرگترین عضو بدن می‌باشد. این عضو عملکردهای متعددی دارد که شامل این موارد می‌باشند: تنظیم درجه حرارت بدن؛ حفظ تعادل آب و الکترولیت و احساس محرک‌های دردناک و ناخوشایند. پوست مواد مغذی و شیمیایی حیاتی را در بدن حفظ میکند و یک سد در برابر نفوذ مواد خطرناک به بدن می‌باشد و همچنین به صورت یک سپر در برابر اشعه ماوراء بنفش که از خورشید ساطع می‌شود، عمل میکند. به علاوه، رنگ پوست، بافت آن و چین هایش به تعیین هویت انسان ها کمک می کند. هر چیزی که باعث اختلال در عملکرد پوست بشود یا تغییراتی در ظاهر آن ایجاد کند می تواند باعث عواقب جدی در سلامت جسمی یا روانی شخص بشود.
بسیاری از مشکلاتی که در پوست ظاهر می شوند، محدود به پوست باقی می مانند . اگر چه گاهی اوقات ، مشکلات بدنی به صورت اختلالاتی در پوست ظاهر می گردند. در نتیجه پزشک در هنگام برخورد با مشکلات پوست، تعداد بسیاری از بیماری ها را در نظر می گیرد و ممکن است از آزمایشات خونی یا سایر آزمایشات برای پیدا کردن بیماری زمینه ای کمک بگیرد.
ساختمان و عملکرد پوست
پوست دارای سه لایه می باشد:
-
اپیدرم
-
درم
-
لایه چربی ( که لایه زیر پوستی نیز نامیده می شود)
هر لایه دارای وظیفه خاصی می باشد:
اپیدرم
اپیدرم لایه خارجی پوست ميباشدکه نسبتاً نازک و محکم است. اکثر سلول های اپیدرم ، کراتینوسیت ها (keratinocyte) می باشند . این سلول ها از عمیق ترین لایه اپیدرم که لایه قاعده ای( basal layer ) نامیده می شود، منشأ می گیرند.
کراتینوسیت های جدید، به طور آهسته به سمت بالا و سطح پوست مهاجرت می کنند. هنگامی که کراتینوسیت ها به سطح پوست می رسند، به تدریج از سطح پوست جدا شده و می ریزند و به وسیله سلول های جدید که از پایین می آیند ، جایگزین می گردند.
خارجی ترین بخش اپیدرم که لایه شاخی (stratum corneum) نام دارد، تا حدودی ضد آب می باشد و اگر آسیب ندیده باشد از ورود اکثر باکتری ها ، ویروس ها و سایر مواد خارجی به داخل بدن جلوگیری می کند . اپیدرم ( همراه با دیگر لایه های پوست ) از اعضا داخلی، عضلات ، اعصاب و عروق خونی در برابر تروما، محافظت می کند. در بعضی از نواحی بدن که احتیاج به محافظت بیشتری وجود دارد ( مثل کف دست و پا ) لایه کراتین خارجی اپیدرم ( لایه شاخی) خیلی ضخیم تر می باشد.
در لایه قاعده ای اپیدرم ، سلول هایی به نام ملانوسیت وجود دارند ، که این سلول ها رنگدانه ملانین را تولید می کنند که مسئول اصلی رنگ پوست می باشند. اگر چه عملکرد اولیه ملانین، فیلتر کردن اشعه ماوراء بنفش نور خورشید می باشد که این اشعه باعث آسیب DNA شده و منجر به اثرات مضر متعدد مانند سرطان پوست می شود.
اپیدرم همچنین سلول های لانگرهانس را دارد که قسمتی از سیستم ایمنی پوست می باشند. اگر چه این سلول ها به تشخیص مواد خارجی و دفاع بدن در برابر عفونت ها ، کمک می کنند ولی در ایجاد آلرژی های پوستی نیز نقش دارند.
درم
لایه بعدی پوست درم می باشدکه یک لایه ضخیم از بافت فیبروز و الاستیک می باشد و به پوست قدرت و خاصیت انعطاف پذیری می دهد. درم همچنین دارای پایانه های عصبی، غدد عرق ، غدد چربی ( سباسه ) ، فولیکول های مو و عروق خونی می باشد.
اثرات افزایش سن بر روی پوست
مسن شدن باعث نازکی درم و اپیدرم می شود و همچنین چربی زیرین پوست نیز می تواند کاهش پیدا کند. کاهش در میزان و اثر بخشی لایه های پوستی منجر به اثرات مهم پزشکی و زیبایی می شود. پوست مقداری از خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و خشک تر می شود که علت آن کاهش تولید چربی های پوست مثل سبوم می باشد. تعداد پایانه های عصبی در پوست کاهش می یابد و منجر به کاهش احساس می شود. تعداد غدد عرق و عروق خونی نیز کاهش می یابد و توانایی پوست به تغییرات درجه حرارت کاهش می یابد. تعداد ملانوسیت ها نیز با افزایش سن کاهش می یابند و در نتیجه محافظت پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش کاهش می یابد. تمام این تغییرات پوست را در برابر صدمات آسیب پذیر تر می کند.
آفتاب بیشتر صدمات پوستی را که با افزایش سن ایجاد می شوند را ایجاد می کند. برخورد طولانی با اشعه ماوراء بنفش نور خورشید مسئول چین و چروک پوست ، تغییر رنگ های نامنظم و لکه های قرمز و قهوه ای و قرمز می شوند.
غدد عرق، در پاسخ به گرما و استرس، عرق تولید می کنند. عرق از آب ، نمک و سایر مواد شیمیایی تشکیل یافته است. همانطور که عرق از سطح پوست تبخیر می شود، به خنک ماندن بدن کمک می کند. غدد عرق تخصصی در نواحی زیر بغل و ناحیه تناسلی ( غدد عرق آپوکرین ) یک عرق چرب تولید می کنند که تجزیه شده و بوی خاص بدن را ایجاد می کنند.
غدد سباسه، سبوم را به داخل فولیکول های مو ترشح می کنند. سبوم یک روغن می باشد که پوست را مرطوب و نرم نگه داشته و به صورت یک سد در برابر مواد خارجی عمل می کند.
فولیکول های مو،انواع مختلف مو را که در تمام بدن وجود دارند، ایجاد می کنند. مو نه تنها در ظاهر شخص نقش دارد بلکه عملکردهای فیزیکی مهمی نیز دارد که شامل تنظیم درجه حرارت بدن ، ایجاد محافظت در برابر آسیب ها و افزایش دادن احساس می باشند. قسمتی از فولیکول دارای سلول های بنیادی می باشد که توانایی ترمیم اپیدرم آسیب دیده را دارد.
عروق خونی درم، مواد مغذی را به پوست رسانده و به تنظیم درجه حرارت بدن کمک می کنند گرما باعث می شود که عروق خونی گشاد شده و اجازه می دهند مقادیر زیادی خون در نزدیکی سطح پوست جریان یابد و از اینجا گرما آزاد می شود. سرما باعث می شود که عروق خونی تنگ شده و گرما در بدن حفظ شود.
لایه چربی
در زیر درم یک لایه از چربی قرار دارد که بدن را در برابر گرما و سرما حفظ می کند ، یک لایه محافظ برای بدن ایجاد کرده و به عنوان یک محل ذخیره انرژی عمل می کند . چربی در داخل سلول های زنده ای قرار دارد که سلول های چربی نامیده می شوند و این سلول ها به وسیله بافت فیبروز به هم متصل می شوند. ضخامت لایه چربی در قسمت های مختلف بدن تفاوت دارد که در پلک ها ضخامت کم و در شکم و باسن ضخامت زیادی دارد.
پایانه های عصبی، درد ،تماس ، فشار و درجه حرارت را احساس می کنند. بعضی نواحی پوست دارای پایانه های عصبی بیشتری نسبت به بقیه جاها هستند. برای مثال، نوک انگشتان دست و پا دارای پایانه های بسیاری هستند و به تماس بسیار حساس هستند.